Streszczenie

W pracy omówiono wpływ miesięcznych i rocznych zmian ciśnienia atmosferycznego w Arktyce Atlantyckiej na temperaturę powietrza (Ta) w Polsce. Zmiany SLP w punkcie 75°N, 015°E wywierają najsilniejszy wpływ na temperaturę na obszarze N i NE Europy oraz NW Azji (dalej oznaczenie SLP w tym punkcie P[75,15]). Analiza rozkładu współczynników korelacji (tab. 1, rys. 1) wykazała, że zmiany rocznej P[75,15] w 50-leciu 1961-2010 wykazują silne i wysoce istotne skorelowanie dodatnie z roczną temperaturą w Polsce, objaśniając od ~37 do ~61% wariancji rocznej Ta na poszczególnych stacjach uwzględnionych w analizie, a przeciętnie nad Polską ponad połowę wariancji (~52%) rocznej temperatury „obszarowej” w rozpatrywanym 50-leciu. Rozkład współczynników korelacji między miesięcznymi wartościami P[75,15] a miesięczną Ta na poszczególnych stacjach (tab. 1, rys. 2 i 3) wykazuje, że związki między tymi wartościami wykazują wyraźną sezonowość. Silne i wysoce istotne związki występują w okresie chłodnym (listopad-marzec), znacznie słabsze
i mniej konsekwentne w okresie „ciepłym” (maj-wrzesień). Oba okresy oddzielone są miesiącami (kwiecień i październik), w których na żadnej z analizowanych stacji istotnych statystycznie korelacji nie obserwuje się.
Podobna analiza przeprowadzona w odniesieniu do dwu podokresów – 1961-1985 i 1986-2010 wykazuje (tab. 2), że związki między P[75,15] a Ta nad Polską są niestabilne w funkcji czasu. W pierwszym podokresie (1961-1985), który charakteryzował się niższą średnią temperaturą powietrza, były one silniejsze i nieco inny był ich rozkład w czasie niż w drugim podokresie (1986-2010).
Tak silny wpływ zmian SLP nad obszarem Arktyki Atlantyckiej na temperaturę w Polsce można objaśnić współdziałaniem sezonowych zmian SLP w barentso-karskiej bruździe obniżonego ciśnienia z sezonowymi zmianami SLP w rejonie występowania centrum zimowego Wyżu Azjatyckiego. W okresie zimowym, w którym nad NE Mongolią lokuje się centrum Wyżu Azjatyckiego, SLP nad Arktyką Atlantycką spada (rys. 4), w ciepłej porze roku przebieg SLP staje się odwrotny. W rezultacie pojawia się różnica SLP między tymi ośrodkami (rys. 5), powodująca zimą napływ ciepłego powietrza znad N Atlantyku nad obszar N Europy i NW Azji. W okresie ciepłej pory roku zwrot kierunku przepływu mas powietrza odwraca się. W efekcie w ciągu całego roku, z wyjątkiem kwietnia i października, spadki SLP nad Arktyką Atlantycką pociągają za sobą zróżnicowane (rys. 2 i 3) wzrosty temperatury powietrza nad Polską. Wobec względnie niewielkiej międzyrocznej zmienności ciśnienia nad obszarem NE Mongolii i bardzo dużej zmienności SLP w Arktyce Atlantyckiej, o intensywności napływu powietrza atlantyckiego zimą nad N Europę i kontynentalnego latem, a zatem i o temperaturze w Polsce, decyduje zmienność SLP w Arktyce Atlantyckiej. Proces ten jest podobny do NAO, jednak wpływ zmian P[75,15] na temperaturę powietrza w Polsce jest silniejszy od NAO (tab. 3) i zaznacza się również w miesiącach letnich.
Rozkład sezonowy zmian przepływu mas powietrza w opisanym współdziałaniu SLP z nad Arktyki Atlantyckiej i obszaru zimowego występowania Wyżu Syberyjskiego przypomina zmiany zachodzące w cyrkulacji monsunowej. W tym przypadku jednak napływ mas powietrza morskiego nad kontynent europejski następuje w okresie zimowym, a nie letnim. Jest to zjawisko odmiennej kategorii od opisywanego w starszej meteorologicznej literaturze europejskiej „monsunu europejskiego”, w którym napływ mas powietrza morskiego ma następować latem.

Słowa kluczowe

temperatura powietrza, ciśnienie atmosferyczne, monsun europejski, Polska, Arktyka Atlantycka

Cytowanie

Marsz A.A., Styszyńska A., 2015, Zmienność ciśnienia atmosferycznego w Arktyce Atlantyckiej a temperatura powietrza w Polsce. Przyczynek do przejawów „monsunu europejskiego”. Przegląd Geofizyczny, z. 1-2, 1-25

Summary

The work discusses the influence of monthly and annual changes in atmospheric pressure in the Atlantic Arctic on the air temperature (Ta) in Poland. Changes in SLP at a point 75°N, 015°E have the strongest influence on the temperature in the area N and NE of Europe and NW Asia (the marking of SLP at the point P[75,15]). The analysis of distribution of correlation coefficients (Tab. 1, Fig. 1) showed that the annual changes in P[75,15] in the 50-year period,1961-2010, have a powerful and highly significant positive correlation with the annual temperature in Poland, explaining from ~37 to ~61% of the Ta annual variance at stations included in the analysis, and over Poland on average more than half of the variance (~52%) of ‘regional’ annual temperature in the analyzed 50-year- period. Distribution of coefficients of correlation between the monthly values of P[75,15] and monthly Ta at individual stations (Tab. 1, Fig. 2 and 3) indicates that the relationship between these values show a clear seasonality. Strong and highly significant relationships appear during the cool periods (November-March) and they are much weaker and less consistent during the “warm” season (May-September). Both periods are separated by periods of months (April and October) in which there are not any statistically significant correlations observed at the analyzed stations.
A similar analysis carried out in two sub-periods - 1961-1985 and 1986-2010 shows (Tab. 2) that the correlations between P[75,15] and Ta over Poland are unstable as a function of time. In the first sub-period (1961-1985), which was characterized by a lower average temperature, they were stronger and their distribution in time was a bit different than in the second sub-period (1986-2010).
Such a strong effect of changes in SLP over the area of the Atlantic Arctic on temperature in Poland can be explained by the interaction of seasonal changes in SLP in Barents-Kara trough of low pressure with seasonal changes in SLP in the region where the center of Asian High/ Siberian High occurs in winter. In the winter, in which the center of Asian High is located over the NE Mongolia, the SLP over the Atlantic Arctic falls (Fig. 4); in the warm season the course of SLP is the opposite. As a result, there is a difference between the SLP centers (Fig. 5), in winter resulting in the inflow of the warm air from over the N Atlantic over the area of N Europe and NW Asia. During the warm season the flow direction of air masses is reversed. As a result, throughout the year, with the exception of April and October, the falls in the SLP over the Atlantic Arctic are followed by varied increases in air temperature over Poland (Fig. 2 and 3). In view of the relatively small inter-annual variability of pressure over the area of NE Mongolia and very high variability of the SLP in the Atlantic Arctic, the intensity of the Atlantic air flow in winter over Europe and the continental air in the summer, and therefore the temperatures in Poland are influenced by the SLP variability in the Atlantic Arctic. This process is similar to the NAO, but the impact of changes in P[75,15] on the temperature of the air in Poland is stronger than the NAO (Table 3) and it also extends into the summer months.
Distribution of seasonal changes in the flow of air masses with the described SLP over the Atlantic Arctic and the region of the Siberian High occurrence in winter resembles the changes in the monsoon circulation. In this case, however, the influx of marine air masses over the continent of Europe takes place in winter, not in summer. This phenomenon is different from the meteorological category described in the older European literature as “European monsoon” in which the influx of marine air masses is to be observed in summer.

Keywords

air temperature, atmospheric pressure, European monsoon, Poland, Atlantic Arctic

Quotation

Marsz A.A., Styszyńska A., 2015, The variability of atmospheric pressure in the Arctic Region of the Atlan¬tic and the temperature in Poland. Contribution to the manifestations of “European monsoon”. (in polish), Review of Geophysics, z. 1-2, 1-25

Streszczenie

Artykuł zawiera charakterystykę sezonowych zmian obfitości opadów w Polsce. Zbadano miesięczne i roczne wartości ilorazów sum opadu (Pa) i liczby dni z opadem (L) w okresie 1958-2008 w 21 stacjach meteorologicznych. Ponadto obliczono miesięczne sumy tzw. opadów skorygowanych, tj. sumy odpowiadające średniej rocznej częstości dni z opadem. Opady skorygowane są proporcjonalne rzeczywistej sumy opadu (Pa) i do ilorazu fa/fm, gdzie fa – średnia roczna częstość opadu, fm – częstość miesięczna.
Obfitość opadów w Polsce zmienia się sezonowo, przyjmując najwyższe wartości (>5 mm/dzień z opadem) w czerwcu, lipcu lub w sierpniu i najniższe (2-3 mm/dzień z opadem) w okresie od stycznia do marca (rys. 1). W okresach trwających od kwietnia do maja oraz od sierpnia do października obniżona częstość dni z opadem wpływa na zmniejszenie miesięcznych sum opadów, a od listopada do lutego – relacje te odwracają się. Oddziaływania te wyrażają się niedoborami lub nadmiarami opadów, sięgającymi do ok. 15% sumy miesięcznej (rys. 2).
Stwierdzono, że średnia miesięczna obfitość opadów (mm/dzień) stanowi ok. 22% zawartości wody opadowej (mm) w atmosferze nad Polską i że udział ten jest stały w ciągu roku.

Słowa kluczowe

R. Merecki, obfitość opadów, sezonowe zmiany opadów, zawartość wody opadowej w atmosferze

Cytowanie

Kożuchowski K.M., 2015, Obfitość opadów w Polsce w przebiegu rocznym. Przegląd Geofizyczny, z. 1-2, 27-38

Summary

The article is focused on seasonal variation in the abundance of precipitation in Poland. Monthly and annual values of the quotient of precipitation totals and number of days with precipitation in the period of 1958-2008 in 21 meteorological stations has been analyzed. The monthly values of corrected sums of precipitation (Pc), i.e. precipitation totals respecting the annual average of frequency of days with precipitation have been estimated. The corrected precipitation is proportional to the actual sum of precipitation and to ratio fa /f where fa is the annual average of precipitation frequency and f – the monthly frequency.
In the annual course the abundance of precipitation varies from 2-3 mm/day with precipitation in January, February and March to >5 mm in June, July or in August (Fig. 1). In the spring time (A-M) and in the season from August to October the frequency of precipitation is relatively low and the corrected totals of precipitation are respectively relatively higher. In November – March season the opposite relations occur. Due to variation in number of days of precipitation the monthly precipitation totals are redundant or reduced in the scope of ca 15 percent (fig. 2).
There have been prooved that relationship of abundance of precipitation (mm/day) and the amount of precipitation water in the atmosphere over Poland (mm) is characterized by the constancy of the ratios of monthly averages of both indices; the ratio is equal to 0.22.

Quotation

Kożuchowski K.M., 2015, Annual course of the abundance of precipitation in Poland.(in polish), Review of Geophysics, z. 1-2, 27-38

Streszczenie

W artykule przedstawione zostały okoliczności zalania wrocławskiego osiedla Księże Małe, które jako pierwsze ucierpiało w granicach miasta w trakcie pamiętnej powodzi roku 1997. Opisano przebieg następujących po sobie zdarzeń oraz postawy mieszkańców w obliczu zagrożenia wielką wodą. Przedstawiono także próbę oceny stanu infrastruktury wałów przeciwpowodziowych oraz tego, co zrobiono w kolejnych latach, aby uniknąć powtórzenia klęski z roku 1997. Nawiązano też do majowej powodzi w roku 2010, kiedy na zdecydowanie mniejsza skalę pojawiły problemy znane mieszkańcom zagrożonych terenów.
W artykule można znaleźć analizę złożonej sytuacji tamtych wydarzeń, które nie do końca potrafiły zmienić sposób myślenia i działania zarówno władz miasta Wrocławia, jak mieszkańców podwrocławskich osiedli, zwłaszcza w kontekście ekonomicznych i społecznych następstw kataklizmu, którego doświadczył Wrocław w czasie wielkiej wody w 1997, to jest w okresie tzw. Powodzi Tysiąclecia.

Słowa kluczowe

powódź w 1997 r., Odra, Wrocław, Księże Małe, system wałów, skutki powodzi

Cytowanie

Czmuchowski A., 2015, Niektóre ekonomiczne i społeczne skutki powodzi 1997 roku we Wrocławiu na przykładzie osiedla Księże Małe. Przegląd Geofizyczny, z. 1-2, 39-50

Summary

In the article there have been presented circumstances of flooding in Wroclaw, Ksieze Male district which, as the first, suffered during the memorable flood in 1997. In the article are described sequence of events and residents’ behaviour in the face of “high water” risk. It includes a trial of flood embankments infrastructure state evaluation and presents actions taken to avoid such a disaster as in 1997. The article regards to May flood in 2010 when problems, known by residents of risked areas, appeared on decidedly lower scale.
In the article one can find an analysis of a complex situation of those events that are not fully able to change the way of thinking and acting of Wroclaw authorities, as well as residents near Wrocław settlements, especially in the context of economic and societal consequences of the disaster, which has experienced Wroclaw during the flood in 1997, so called Millennium Flood.

Keywords

The Flood in 1997, Odra, Wroclaw, Ksieże Małe, enbankments system, flood consequences

Quotation

Czmuchowski A., 2015, Some the economic and social conse¬quences of flood from in 1997 in Wrocław on the example of Księże Małe district.(in polish), Review of Geophysics, z. 1-2, 39-50

Streszczenie

Trwająca od 50 lat wojna domowa w Sudanie zmusiła 2,5 miliona mieszkańców regionu Darfur do ucieczki z własnych domostw do sąsiadującego Czadu. Spowodowało to katastrofę humanitarną. Uchodźcy żyją w prowizorycznych obozach w skrajnie trudnych warunkach, w terenie pustynnym lub półpustynnym. Jednym z najpoważniejszych problemów jest brak możliwości przygotowania ciepłego posiłku. Drewna do kuchni poszukuje się w miejscach odległych o kilkanaście kilometrów. Wymaga to ogromnego wysiłku, jak również powoduje konflikty z miejscową ludnością. Cierpią z tego powodu zwłaszcza kobiety i dzieci.
W tej sytuacji z pomocą przyszedł Derk Rijks – inżynier agrometeorolog, emerytowany pracownik Światowej Organizacji Meteorologicznej, wielce zasłużony twórca i realizator licznych działań humanitarnych w Afryce. D. Rijks, wraz z kilkoma Czadyjczykami, zainicjowali projekt pod nazwą Kuchnie słoneczne dla Sahelu. Projekt ma na celu wyposażenie rodzin uchodźców w kuchnie wykorzystujące energię słoneczną, która jest zapewniona w Sahelu przez ok. 320 dni roku. Zaprojektowano tanią, lekką i przenośną kuchnię. Uruchomiono na miejscu produkcję i przekonano nieufnych o jej zaletach. Po przeprowadzeniu szkoleń dotyczących zasad stosowania 36 tys. rodzin otrzymało urządzenie umożliwiające przygotowanie dwóch posiłków w ciągu dnia w czasie niewiele dłuższym niż na kuchni węglowej. Na zakończenie projektu przeprowadzono ankietę wśród kobiet, które z wielką wdzięcznością oceniły nowy sposób przygotowania posiłków. Kobiety wypowiadały się, że teraz łatwo przygotowują czyste posiłki, że mają więcej czasu dla dzieci i mężów, a nawet dla chorych i niesprawnych sąsiadów, że mają ciepłą herbatę przez cały dzień. Z odpowiedzi w ankiecie wynika, jak różne są ludzkie potrzeby i pragnienia.
Tak oto umysł ludzki i dobra wola odmieniły życie około 180 tys. uchodźców.

Słowa kluczowe

energia słoneczna, kuchnia, Czad

Cytowanie

Szkutnicki J., 2015, Energia słoneczna w służbie bardzo potrzebującym. Przegląd Geofizyczny, z. 1-2, 51-58

Summary

La guerre civile au Soudan, qui persiste depuis 50 ans, a provoqué l’exode du peuple de la région de Darfour ainsi qu’une catastrophe humanitaire. Les réfugiés se sont instalés au Tchad voisin, dans les conditions très difficiles, dans une région aride. Un de plus grand problèmes rencontré est l’absence de possibilité de préparer des repas chauds. Il faut chercher très loin, à pusiers kilomètres, le bois nécessaire pour cuisiner. C’est un grand effort, provoquant en plus des conflits avec les autochtones. Les femmes et les enfants en souffrent surtout.
Dans cette situation difficiles, Derk Rijks – ingénier agrométéorologue, ancien foncionnaire de l’Organisation Météorologoque Mondiale avec quelques Thadiens de l’Assotiation Solaire, ont apporté secour en créant le projet: La cuisine solaire au Sahel. L’objectif de ce projet est de fournir aux réfugiés des cuisines utilisant l’énergie solaire, énergie disponible au Sahel pendant environ 320 jours par an.
Un modèle d’une cuisine simple, légère et transportable, a été realisé et sa fabrication organisée sur place. Il a été nécessaire de convaincre les sceptiques de la qualité de ce nouvel outil. Après leurs formation, 36 000 famillies ont reçu des cuisines permettant de préparer deux repas chauds par jours.
A la fin du projet, une enquête a été organisée parmi les femmes. Elles ont été ravies et reconnaissantes de recevoir cet outil. Les femmes repondaient: nous avons déjà une facilitée de préparer des repas propres sans sable et insectes; nous pouvons dégager du temps pour s’occuper de nos enfants et nos maris; nous avons le temps pour la recherche de l’eau, et pour soigner nos voisins malades; nous avons du thé chaud à toute heure de la journée. Les reponses à cette enquête demontrent que besoins et désirs humains sont differents.
Ainsi l’inteligence humaine et la volonté de coopération ont pu améliorer la vie, d’environ 180 000 réfiugiés.

Keywords

energie solaire, cuisine, Tchad

Quotation

Szkutnicki J., 2015, Energie solaire au service des populations indigentes.(in polish), Review of Geophysics, z. 1-2, 51-58

Streszczenie

W opracowaniu przedstawiono wpływ zimowania trzyosobowej grupy polarników na Wyspie Niedźwiedziej w ramach Drugiego Roku Polarnego 1932/1933 na rozwój polskich badań polarnych. Ograniczono się do przedstawienia wybranych późniejszych działań w rejonach Arktyki i Antarktyki oraz ogólnego opisu prac kierowniczych i organizacyjnych w kraju w następnych dziesięcioleciach. Podkreślono niezwykłą dynamikę tkwiącą w środowisku badaczy polarnych w Polsce, połączoną z umiejętnym przystosowaniem się do bieżących warunków politycznych i gospodarczych.

Słowa kluczowe

polskie badania polarne, Wyspa Niedźwiedzia, polskie stacje polarne

Cytowanie

Górski M., 2015, Zimowanie 1932/1933 na Wyspie Niedźwiedziej – eksplozja polskich badań polarnych. Przegląd Geofizyczny, z. 1-2, 59-76

Summary

The wintering at the Bear Island in the Arctic of three explorers from Poland, Czesław Centkiewicz (leader), Władysław Łysakowski and Stanisław Siedlecki, was organized in the framework of the Second Polar Year 1932/1933. This event exerted a great impact on the development of scientific projects in the Arctic and Antarctic regions in the next decades. Five polar expeditions before the Second World War, and numerous expeditions afterwards, provided huge scientific output in many fields of science. The most dynamical progress occurred after the Third International Geophysical Year 1957–1959. Two Polish Polar Stations, in Hornsund, Spitsbergen, and St. George Island, Antarctica, were established, and other permanent or seasonal facilities were built. This article gives an overview on the main developments in the Polish polar research, pointing out the inspiration brought about by the historical event of the first wintering in the Bear Island.

Keywords

Polish polar research, Bear Island, Polish polar stations

Quotation

Górski M., 2015, 1932/1933 Wintering at the Bear Island – Explosion on Polish Explora¬tion of Polar Regions (in polish), Review of Geophysics, z. 1-2, 59-76

Streszczenie

stycznia 1938 r. rozpoczęło działalność nowoczesne Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne (WOM) na Kasprowym Wierchu w polskich Tatrach. Inicjatorem budowy WOM był inż. Jean L u g e o n (1898-1976), szwajcarski meteorolog, fizyk atmosfery i hydrolog, profesor Politechniki w Zurichu, a w latach 1929-1936 dyrektor Państwowego Instytutu Meteorologicznego w Warszawie. Budowa WOM została powiązana z budową kolejki linowej Kuźnice – Myślenickie Turnie – Kasprowy Wierch. Granitowy gmach WOM zaprojektowali słynni warszawscy architekci Anna (1901-1944) i Aleksander (1898-1973) Kodelscy. Pierwszym kierownikiem WOM został geofizyk dr Edward Stenz (1897-1956). Realizowany program badań początkowo obejmował spostrzeżenia meteorologiczne i klimatologiczne, ze szczególnym uwzględnieniem opadów atmosferycznych, zlodzenia, pokrywy śnieżnej, promieniowania słonecznego i zjawisk optycznych.
Wybuch II wojny światowej we wrześniu 1939 r. przerwał doskonale rozwijającą się pracę WOM. Stację przejęło niemieckie lotnictwo wojskowe (Luftwaffe) i przez lat 5 wykorzystywało ją do własnych celów. Pod koniec wojny aparatura pomiarowa została zniszczona. WOM „Kasprowy Wierch” wznowiło działalność 1 czerwca 1945 r.

Słowa kluczowe

Obserwatoria wysokogórskie, meteorologia, klimatologia, Kasprowy Wierch

Cytowanie

Maj S., 2015, 75-lecie Wysokogórskiego Obserwatorium Meteorologicznego na Kasprowym Wierchu w polskich Tatrach (pierwsze lata). Przegląd Geofizyczny, z. 1-2, 77-86

Summary

On January 1, 1938 began operating a modern Mountain (Alpine) Meteorological Observatory (MMO) at the peak called “Kasprowy Wierch” in the Polish Tatra Mountains. The initiator of the construction of the MMO was Jean Lugeon (1898-1976), Swiss meteorologist and physicist of the atmosphere, a professor of the Technical University of Zurich; in the years 1929-1936 the head of the State Meteorological Institute in Warsaw also. The build of MMO has been correlated with the construction of the aerial cable car from Zakopane (Kuźnice) to “Myslenickie Turnie” and Kasprowy Wierch (Kasprowy Peak). The granite building was designed by famous Warsaw architects, married Anne (1901-1944) and Alexander (1898-1973) Kodelski. The first chief of MMO was geophysicist Dr. Edward Stenz (1897-1956). Implemented a research program initially covered climate and meteorologic observations with particular emphasis on precipitation, ice cover, snow cover, solar radiation
and optical atmospheric phenomena.
The outbreak of Second World War in September 1939, interrupted the activity of developing prosperous MMO. This station was taken by the German Air Force (Luftwaffe) and 5 years have used it for their military purposes. At the end of the war meteorological research equipment was destroyed. June 1, 1945 the “Kasprowy Wierch” MMO resumed operations.

Keywords

Mountain Observatories, Meteorology, Climatology, Kasprowy Wierch (Kasprowy Peak)

Quotation

Maj S., 2015, On the 75 Anniversary of Alpine Meteoro¬logical Observatory at Kasprowy Wierch in Polish Tatra (first years).(in polish), Review of Geophysics, z. 1-2, 77-86